کنترل عفونت آندوسکوپی و کلونوسکوپی

آندوسکوپ ها‌ به ‌دو ‌دسته ‌تقسیم ‌می‌شوند

۱-آندوسکوپ های ‌بحرانی: آندوسکوپهایی هستند که وارد فضای استریل بدن مثل مفاصل و حفرات استریل می شوند. بسیاری از این آندوسکوپها rigid یا غیرقابل انعطاف و بدون لومن هستند. آرتروسکوپها و الپاراسکوپها از این دسته هستند. این آندوسکوپها قبل از استفاده مجدد باید شستشو، ضدعفونی و استریل شوند. همچنین قبل از انجام برخی از پورسیژرها از جملهERCP آندوسکوپ حتما باید استریل شود.

۲-آندوسکوپ های‌نیمه ‌بحرانی:‌‌ آندوسکوپهایی هستند که وارد فضای استریل بدن نمی شوند، گر چه ممکن است بعضی از قطعات آن وارد بافت استریل شوند. ازجمله این آندوسکوپها لارنگوسکوپ، نازوفارنژیال آندوسکوپ، کلونوسکوپ، گاستروسکوپ، سیگموئیدوسکوپ و آنتروسکوپ هستند. این آندوسکوپها قبل از استفاده مجدد باید کاملا شسته و حداقل دریک محلول سطح‌ بالا مانند محلول سایدکس غوطه ور شوند.

لیل عمده این انتقال عفونت، تمیز کردن ناکافی، انتخاب نادرست ماده ضد عفونی کننده و عدم رعایت مناسب دستورالعمل های تمیز کردن و ضد عفونی و نقص در طراحی آندوسکوپ یا سیستم های اتوماتیک شستشو و ضد عفونی آندوسکوپها بود . اگر نمی توان به هر دلیل آندوسکوپ را استریل نمود باید قبل از استفاده آن برای بیمار دیگر، فورا ضدعفونی سطح باال را انجام داد. قبل از شستشو قسمتهای یکبار مصرف را دور بیندازید. مخصوصا قطعاتی مثل فورسپس های بیوپسی، گایدها، برس های سیتولوژی و ابزارهای برنده. در صورتی که این قطعات یکبار مصرف نیستند حتما باید استریل شوند. اما قویا توصیه شده که به دلیل مشکل بودن فرآیند آماده سازی، این قطعات یکبار مصرف باشند. شستشو و ضدعفونی آندوسکوپ ها

• لازم است که بخش آندوسکوپی دارای سه فضای مجزا باشد. ناحیه انجام آندوسکوپی و مراقبت از بیمار، ناحیه شستشوی آندوسکوپ دارای سینک عمیق و بزرگ مناسب با تعداد آندوسکوپهای مورد استفاده و محل انبارسازی آندوسکوپهای تمیز. سایرملزومات بخش شامل سینک شستشوی دست، امکانات شستشوی چشم و میز کار قابل شستشو(غیر چوبی) می باشد.

• وسایل کمک تنفسی باید برای مواقع اورژانس و مسمومیت با محلولهای شیمیایی دردسترس باشد. اتاق شستشو باید دارای تهویه مناسب و قوی باشد تا مرتبا هوا تعویض شده و از تنفس بخارات محلول جلوگیری شود. اگر احساس کردید که علایم مسمومیت با محلولهای شیمیایی مثل آبریزش از مخاط (چشم، بینی، دهان) را دارید و تهویه اتاق کافی نیست، باید فورا اتاق شستشو را ترک کرده از وسایل کمک تنفسی مثل اکسیژن استفاده کنید. درب ظرف غوطه وری همیشه باید بسته باشد.

• قبل از شروع فرآیند آماده سازی آندوسکوپ از وسایل حفاظت فردی استفاده کنید. از جمله این وسایل گان ضد آب با آستین بلند که برای هر بیمار تعویض شود، دستکش ضخیم و بلندی که ساعد را بپوشاند، عینک ایمنی برای پیشگیری از آسیب و آلودگی چشم و ماسک صورت مناسب برای کاهش تنفس بخارات محلولها.

• در حال حاضر فرمولاسیون تجاری مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا برای ضدعفونی آندوسکوپ شامل گلوتار آلدئید ۲.۴% یا بیشتر، ارتوفتالدئید ۵۵.% گلوتارآلدئید ۹۵.% با ۱.۶۴% فنل ،پراکسید هیدروژن ۷.۳۵% با پراستیک اسید ۲۳.% پراکسید هیدروژن ۱% با پراستیک اسید ۸..% می باشد. گلوتارالدهید شایعترین محلول ضدعفونی کننده است که در واحدهای آندوسکوپی استفاده می شود.
  این محلول موثر و نسبتا ارزان است و به آندوسکوپ صدمه نمی زند اما برای کارکنان عوارضی دارد. در صورتی که آندوسکوپ به خوبی تمیز نشده و پروتئین روی سطوح باقی مانده باشد و برای ضدعفونی از آلدئیدها استفاده شود، رنگ سطوح به زرد تغییر می کند. این رنگ ثابت است و ناشی از واکنش پروتئین با آلدئید و رسوب روی سطوح است. ارتوفتالدهید بخارات مضر کمتری دارد، بدون بواست و اثر ضد میکروبی بیشتری نسبت به گلوتارالدهید دارد.

بطور کلی، ضد عفونی یا استریلیزاسیون آندوسکوپ با استریل کننده های شیمیایی مایع، شامل ۷ مرحله می باشد

۱ -تمیز کردن: قبل از مرحله تمیز کردن حتما تست های نشتی (بستن تمام کانالها و امتحان نشتی به صورت دستی یا اتوماتیک) وانسداد لوله را انجام دهید. این تست ها باعث می شوند که از تعمیرات پرهزینه بعدی پیشگیری شود. به محض جدا شدن آندوسکوپ از بیمار آماده سازی را شروع کنید. به این شکل که باقی مانده های قابل رویت را بوسیله ساکشن کردن مایع شوینده به داخل کانال اصلی (chanel working ) تمیز کنید (با سرعت ۲۵۰ سی سی در دقیقه). اطمینان حاصل کنید که کانال اصلی مسدود نیست. کانال های هوا و آب را با آب شستشو دهید تا مطمئن شوید که مسدود نیستند. تمام باقی مانده ها از جمله خون و مخاط را بشویید. بدنه آندوسکوپ را کامال دستمال بکشید. آندوسکوپ را از نظر سلامت و عدم خوردگی و کندگی سطوح بررسی کنید. سپس آندوسکوپ را از منبع نور/پروسسور ویدیو جدا کنید. آندوسکوپ را به اتاق آماده سازی دارای تهویه قوی و سالم ببرید. در این مرحله
و قبل از آماده سازی تست نشتی را انجام دهید. تمام قسمتهای قابل جداسازی آندوسکوپ را جدا کنید. دریچه ها و ورودی بطری آب را جدا کنید. دریچه پلاستیکی نمونه برداری را بعد از هر بار آندوسکوپی دور بیندازید. بطری های آب، تیوب های متصل به آن و دریچه های ساکشن/هوا-آب باید حداقل روزانه برای اتوکالو (در دمای ۱۳۴ درجه به مدت ۲۰ دقیقه) فرستاده شوند. برای هر باراستفاده، داخل بطری آب آندوسکوپ آب استریل بریزید. سپس تمام سطوح داخلی و خارجی آندوسکوپ را بطور دستی تمیز کنید.
برای شستشو از یک دترجنت با کف کم یا شوینده آنزیم دار مخصوص مقاصد پزشکی استفاده کنید. تمام کانالها را با ماده شوینده پرکنید و برس بکشید تا تمامی مواد آلی برداشته شوند. از سیم یکبار مصرف که روی نوک آن برس است و خاص این کار ساخته شده استفاده کنید. تمام کانالها، قطعات، اتصاالت و سوراخها را برس بکشید. مطمئن شوید که برس از سمت دیگر کانال خارج می شود. درحین شستشو تمام دریچه ها را بطور مکرر کنار بزنید تا به تمام سطوح دسترسی پیدا کنید. سطوح و قطعات خارجی آندوسکوپ را با یک دستمال نرم یا اسفنج تمیز کنید. در صورت امکان از دستگاه اولتراسونیک برای تمیز کردن سطوح خارج از دسترس استفاده کنید.
تمام ابزارهای شستشو را دور بیندازید. سینک باید بعد از هر بار استفاده شسته شود.

۲ -آبکشی: قسمت خارجی وتمام کانالها را با آب فراوان و با استفاده از سرنگ آبکشی نمایید و سپس آب را دور بریزید.
۳ -خشک کردن: ‌بعد از آبکشی و قبل از ضدعفونی نمودن، کانال های داخلی را با نیروی هوا و قسمت های خارجی را با محکم کشیدن یک دستمال تمیز خشک نمایید.

۴ -ضد عفونی: آندوسکوپ باید در یک ماده ضد عفونی کننده سطح بالا قرار داده شود به گونه ای که کاملا در آن فرو رود وهمچنین هوای اضافی باید حذف شده و از تماس کامل مواد باکتری کش با مجاری داخلی و تمام ابزار جانبی مانند لوله های ساکشن و بیوپسی وهمچنین لوله های آب و هوا اطمینان حاصل شود. غلظت محلول باید دقیقا طبق توصیه کارخانه سازنده باشد. مثال به هیچ وجه نمی توان غلظت محلول را زیاد و زمان را کاهش داد. این کار باید بوسیله پرسنل آموزش دیده در ابتدا و مابین هر بیمار انجام شود.
برای خروج هوای داخل کانالها و ورود محلول ضدعفونی کننده می توان از سرنگ استفاده کرد. مدت تماس و دمای محلول طبق توصیه کارخانه سازنده محلول رعایت گردد. بعد از خروج آندوسکوپ از محلول ضدعفونی کننده و قبل از آبکشی، باقی مانده محلول را بوسیله جریان هوای فشرده از داخل کانال ها پاک کنید. کارایی و اثربخشی محلول را طبق توصیه کارخانه سازنده از طریق نوارهای واکنش گر تست کنید. در صورت امکان از دستگاه اتوماتیک برای آماده سازی آندوسکوپها استفاده کنید. این کار امکان اشتباه درفرآیند را کاهش می دهد. در یک ضدعفونی خوب تمام میکروارگانیسم های موجود روی آندوسکوپ نابود می شوند.

۵‌‌-شستشو: تمام آندوسکوپ و همه لوله های آن باید با آب استریل یا آب فیلتر شده که معموال برای دستگاه های شوینده اتوماتیک استفاده می شود یا آب لوله کشی شهری (برای مثال با کیفیت باال که تمام استاندارهای پاکیزگی را در هنگام استفاده دارد) شسته شود. بعد از هر مرحله آبکشی آب را دور بریزید. برای آبکشی اول و آبکشی نهایی از یک ظرف استفاده نکنید.

۶ -خشک کردن: لوله های آندوسکوپ و مجاری داخلی باید با الکل ۷۰-۹۰% شسته شود و با هوای پرفشار بعد از ضد عفونی و قبل از نگهداری خشک شود. اطمینان حاصل کنید که الکل در کانالها باقی نمانده است. آب لوله کشی شهر ممکن است حاوی میکروارگانیسم هایی باشد. آبکشی با الکل این میکروارگانیسم ها را از بین خواهد برد.
خشک کردن آندوسکوپ برای کاهش احتمال آلودگی آندوسکوپ با میکرو ارگانیسم هایی که ممکن است هنگام شستشو وجود داشته باشند، ضروری است نتایج یک مطالعه نشان داد که اگر آندوسکوپها در کابینت دارای جریان هوا به صورت عمودی نگهداری شوند، کشت از لوله های هوا یا آب یا لوله های ساکشن یا بیوپسی بعد از ۲۴ ساعت از آماده سازی ۱۰۰% و بعد از گذشت ۷ روز ۹۰% منفی بودند. تمام نمونه هایی که پس از شستشو با فشار بالا بدست آمدند، استریل ماندند. در صورتی که بعد از انجام سیکل آماده سازی، آندوسکوپ انبار می شود، قبل از استفاده نیاز به آماده سازی مجدد دارد. آندوسکوپها باید در محل نگهداری خود آویزان شوند تا بهتر خشک شده و شانس آلودگی آنها کاهش یابد.

۷ -نگهداری: نگهداری آندوسکوپ را طبق توصیه کارخانه سازنده انجام دهید. توصیه های کلی در این مورد به شرح ذیل است:
آندوسکوپ باید به گونه ای نگهداری شود که از آلودگی جلوگیری شده و فرایند خشک شدن آن بهتر انجام شود (برای مثال عمودی آویزان شود بدون این که آنرا به صورت چنبره دور هم بپیچانید). روی آندوسکوپ مشمع یکبار مصرف نکشید. آندوسکوپ را داخل اتاق یا کابینت که مخصوص آندوسکوپهای شستشو شده است و به خوبی تهویه میشود قرار دهید. کابینت باید از جنس قابل شستشو بوده و حداقل یکبار در هفته شسته و ضدعفونی شود. آندوسکوپ نباید هیچ خمیدگی داشته باشد. آندوسکوپهای آماده سازی شده و آماده سازی نشده را هرگز کنار هم قرار ندهید.

آمادگی قبل از اندوسکوپی

جهت آمادگی قبل از انجام آندوسكوپی رعایت موارد زیر الزامیست:

1. در صورتی که قرار است شما بعدازظهر تحت آندوسکوپی قرار بگیرید. پس از صرف صبحانه سبک، تا زمان انجام آندوسکوپی از مصرف غذای جامد خودداری نمایید. از 8 ساعت قبل آندوسکوپی مصرف مواد غذایی جامد ممنوع است.
2. تا 4 ساعت قبل از آندوسکوپی مصرف آب، آب قند و چایی شیرین بلامانع است.
3. از 4 ساعت قبل تا زمان انجام آندوسکوپی کاملا ناشتا باشید.

در صورتی که به بیماری خاصی مبتلا هستید، لازم است قبل از انجام آندوسکوپی موارد زیر را مد نظر داشته باشید:

1. در صورتی که قرص های آسپرین، اسویکس، پلاویکس، وارفارین و آمپولهای هپارین یا آنوکساپارین و یا سایر داروهای ضد انعقاد خون را مصرف می کنید حتما در زمان اخذ نوبت اندوسكوپي، اين موارد را به پزشك خود اطلاع دهید تا همکاران ما به شما راهنماییهای لازم را انجام دهند. ممکن است لازم باشد چند روز قبل از انجام آندوسکوپی این داروها را تحت نظر پزشک قطع یا جایگزین نمایید.
2. در صورتی که مبتلا به بیماریهای فشارخون، قند خون (دیابت)، هرگونه بیماری قلبی، بیماری دریچه قلب، عمل جراحی تعویض یا ترمیم دریچه قلب و تنگی نفس هستید در زمان اخذ نوبت، اين نكات را به پزشك خود اطلاع دهید تا همکاران ما شما را جهت تمهیدات لازم راهنمایی کنند.
3. در صورتی که به اختلالات انعقادی خون یا مشکلات کارکردی یا کاهش پلاکت خون مبتلا هستید حتما در زمان اخذ وقت اطلاع دهید.
4. بیماران قلبی نیازمند دریافت تاییدیه پزشک قلب جهت انجام آندوسکوپی و بیهوشی می باشند.
5. در روز انجام آندوسکوپی داروهای قلبی و فشارخون خود را طبق دستور پزشک معالج قلب مصرف نمایید.
6. با توجه به ناشتا بودن در روز انجام آندوسکوپی، انسولین و داروهای ضد قند خون با هماهنگی پزشک غدد، مصرف نشود.

نکات مهم قبل از انجام اندوسکوپی

1. بعد از انجام آندوسکوپی، براي برطرف شدن اثر داروهای بیهوشی و معاینه مجدد شما توسط پزشک، بین حداقل 1 تا 3 ساعت زمان لازم است، لطفا وقت خود را تنظیم نمایید. بسته به شرایط بیمار گاهی لازم است چند ساعتی بعد از انجام آندوسکوپی در همان محل تحت نظر قرار گیرد.
2. بعد از انجام آندوسکوپی و رفع اثر داروهای بیهوشی زمانی که قادر به قورت دادن آب دهان به طور کامل بودید، می توانید مصرف مایعات و در ادامه آن رژیم غذایی معمولی را استفاده کنید. بعد از انجام آندوسکوپی، در صورت مصرف دارو از قبل میتوانید طبق روال قبلی داروهای خود را مصرف نمائید.
3. بلافاصله بعد از انجام آندوسکوپی ممکن است گلودرد خفیف داشته باشید که با مصرف مایعات گرم و غرغره آب نمک در منزل سریعا بهبود خواهد یافت. گاها در منزل نیز ممکن است علائمی مثل نفخ و گاز داشته باشید که نگران کننده نیست و به مرور بهبود می یابد. اگر به ندرت دچار درد بیش از حد، تهوع و استفراغ، خونریزی، استفراغ خونی، نبض تند، تاری دید، تب یا بیقراری شدید سریعا به پزشک خود اطلاع دهید.
4. بعد از انجام آندوسکوپی رانندگی ممنوع است. لازم است با يك همراه مراجعه كنيد تا شما را به منزل برساند.
5. توصیه می شود تا 12 ساعت بعد از انجام آندوسکوپی از فعالیتهایی که نیازمند تمرکز حواس است، خودداری نمایید. در صورت عدم تمایل به حضور حتما از دو روز قبل اطلاع دهید تا در صورت امكان سایر بیماران جایگزین گردند.